Nguồn gốc của cách nói ‘Ngàn cân treo sợi tóc’

Trong cuộc sống hàng ngày, trong phim, văn học hay trong các tác phẩm nghệ thuật, câu thành ngữ “Ngàn cân treo sợi tóc” thường được sử dụng để hình dung tình huống nguy hiểm và cấp bách. Nhưng câu nói này có xuất xứ và ý nghĩa như thế nào?

Nguyên gốc của câu thành ngữ cổ “Ngàn cân treo sợi tóc” là “Nhất phát thiên quân”. Trong thời cổ đại, “Quân” là một đơn vị đo lường trọng lượng, tương đương khoảng 30 cân hiện nay. “Nhất phát thiên quân” có nghĩa là một sợi tóc treo một vật nặng bằng hàng ngàn “quân”. Từ câu này hình dung được tình cảnh vô cùng nguy hiểm hoặc tình thế cấp bách.

Có một sự việc được ghi chép trong cuốn “Hán thư. Mai Thặng truyện” của tác giả Ban Cố liên quan đến xuất xứ của câu thành ngữ cổ này.

Vào năm 151 trước Công nguyên, Hán Cảnh Đế Lưu Khải lên ngôi vua của nhà Hán. Trong năm thứ ba, Ngô Vương Lưu Tị cảm thấy bất mãn với việc triều đình giảm địa vị đối với các vương tộc nên đã liên minh với các vương tộc Ngô, Sở, Triệu, Giao Đông, Giao Tây, Tế Nam, Tri Châu… để nổi loạn. Sự kiện này được gọi là “Bát vương chi loạn” trong lịch sử.

Lúc đó, Mai Thặng, một nhà văn nổi tiếng thời Tây Hán, đang giữ chức Lang Trung dưới sự bảo trợ của Ngô Vương Lưu Tị đã có nỗ lực ngăn cản Lưu Tị. Ông đã viết một lá thư mang tên “Gián Ngô Vương thư”, trong đó ngụ ý ngầm khuyên Lưu Tị không nên đảo lộn tình hình.

Mai Thặng đã nói rằng: Tình huống nguy cấp tương tự như một vật nặng treo cả ngàn quân trên sợi dây lơ lửng trong không trung, phía trên cao không thấy được, phía dưới là vực sâu nguy hiểm. Loại tình huống này ngay cả người ngu xuẩn cũng biết là rất nguy hiểm. Trong hoàn cảnh sinh tử nguy cấp, nếu ngài nghe lời khuyên thẳng thắn, có thể tránh khỏi hiểm nguy.

Tuy nhiên, Ngô Vương Lưu Tị không chỉ không lắng nghe lời khuyên của Mai Thặng mà còn càng tăng cường binh lực, chờ thời cơ để nổi loạn. Việc không chấp nhận khuyến nghị đã khiến Mai Thặng cảm thấy thất vọng, ông đã rời quê hương và trở thành khách mời của Vương Hiếu Lương.

Sau đó, Ngô Vương đã liên minh với 6 vương tộc khác nhau để nổi loạn. Tuy nhiên, vì không được lòng dân, cuối cùng cuộc nổi loạn đã thất bại. Đúng như dự đoán của Mai Thặng, “Bát vương chi loạn” đã được dập tắt nhanh chóng.

Từ đó, câu nói của Mai Thặng vào Ngô Vương Lưu Tị trở thành thành ngữ “Nhất phát thiên quân” (Ngàn cân treo sợi tóc). Câu thành ngữ này cũng được người sau đời gọi là “Thiên quân nhất phát”.

“Ngàn cân treo sợi tóc” không chỉ là cách miêu tả tình huống mà còn là lời khuyên người xưa dùng để cảnh báo ai đó. Câu thành ngữ cổ nói: “Nhân thân nan đắc” (sự kiểu nguy hiểm không dễ). Ý chỉ rằng sinh mạng của con người là quý giá nhất. Khi một người bị mê hoặc bởi danh vọng, vật chất và đánh mất lòng tử tế, bản chất tốt đẹp của mình, người đó đang khiến cho tính mạng của mình bị đặt vào tình huống nguy hiểm. Khi người đó càng sâu sắc hơn vào danh vọng và vật chất mà không ngại bất kỳ hành động xấu nào, thì tính mạng sẽ rơi vào tình cảnh “ngàn cân treo sợi tóc”. Một người thông minh, có trí tuệ sâu sắc là người nhận biết được giới hạn, biết cách dừng lại để tránh rơi vào tình huống nguy cấp đó.

Theo Vision Times