Ngôn ngữ là một công cụ quan trọng giúp chúng ta truyền đạt ý kiến, tư duy và thông tin cho nhau. Chúng ta sử dụng từ ngữ, cấu trúc câu, ngữ pháp và ngôn ngữ không từ mà hiểu để tạo ra sự hiểu biết và tương tác xã hội hàng ngày. Đây được gọi là hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ. Chúng ta hãy cùng tìm hiểu và phân tích các yếu tố trong hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ để có cái nhìn sâu hơn qua bài viết dưới đây:
1. Khái niệm về hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ
Hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ là quá trình trao đổi thông tin giữa con người trong xã hội, được thực hiện chủ yếu bằng cách sử dụng ngôn ngữ. Mục tiêu chính của hoạt động giao tiếp là nhận thức, tình cảm và hành động.
Bạn đang xem: Hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ là gì? Lớp 10
Có hai quá trình chính trong hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ: quá trình sản xuất văn bản (do người nói, người viết thực hiện) và quá trình tiếp nhận văn bản (do người nghe, người đọc thực hiện). Hai quá trình này diễn ra trong bối cảnh tương tác.
Trong hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ, có sự tham gia và ảnh hưởng của các yếu tố giao tiếp:
2. Hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ trong văn chương
Việc sáng tạo và tiếp thu các tác phẩm văn chương cũng là một dạng hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ. Quá trình giao tiếp trong văn chương bao gồm việc tác giả (nhà thơ, nhà văn) sáng tác tác phẩm và người đọc tiếp nhận tác phẩm.
Hoạt động văn chương luôn xảy ra trong một ngữ cảnh cụ thể, với hoàn cảnh sáng tạo của tác giả và hoàn cảnh tiếp nhận của người đọc, và sử dụng ngôn ngữ để thể hiện nội dung và mục đích cụ thể, từ đó cũng đóng vai trò trao đổi thông tin.
Xem thêm : Đồ họa là gì? Những kiến thức cần biết về đồ họa
Về mặt chức năng thẩm mỹ, tác phẩm văn chương đề cao các giá trị đẹp, tốt và cao cả. Theo đặc điểm của nghệ thuật, tác phẩm văn chương không trực tiếp thể hiện ý tưởng, nhận thức, tình cảm và cảm xúc, mà thể hiện qua hình tượng thẩm mỹ.
Trong quá trình giao tiếp văn chương, người đọc và quá trình tiếp nhận đóng vai trò quyết định sự sống của tác phẩm. Bởi vì chỉ khi có sự tiếp nhận của người đọc, tác phẩm mới thực sự được sống động.
3. Phân tích các yếu tố trong hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ
Ví dụ 1: Phân tích các yếu tố trong bài thơ “Bánh trôi nước” của Hồ Xuân Hương.
Thân em vừa trắng lại vừa tròn,Bảy nổi ba chìm với nước nonRắn nát mặc dầu tay kẻ nặn,Mà em vẫn giữ tấm lòng son.
Nội dung giao tiếp: Nhìn vào bài thơ, chúng ta có thể thấy rằng đây là một sản phẩm của hoạt động giao tiếp giữa nhà thơ và người đọc. Hồ Xuân Hương đã “giao tiếp” với người đọc về giá trị và vị trí của phụ nữ trong xã hội cũ, nhằm mục đích tôn vinh và khẳng định tính đẹp và ngay thẳng của phụ nữ và chỉ trích sự thiếu công bằng trong xã hội.
Phương tiện và cách thức giao tiếp: Nội dung và mục đích được diễn đạt thông qua hình ảnh ẩn dụ của bánh trôi nước và cấu trúc từ ngữ trong bài thơ: trắng, tròn, thân, bảy nổi ba chìm, rắn nát mặc dầu, mà em vẫn giữ tấm lòng son.
Người đọc (hoặc nghe) dựa vào từ ngữ và hình ảnh trong bài thơ, cũng như dựa vào hoàn cảnh giao tiếp (tác giả là một người phụ nữ xinh đẹp, tài hoa, nhưng lại gặp phải khó khăn) để hiểu và cảm nhận bài thơ.
Xem thêm : Người bị hại là gì? Quy định về người bị hại theo Bộ luật tố tụng hình sự?
Ví dụ 2: Phân tích các yếu tố trong bài ca dao sau:
Bây giờ mận mới hỏi đào,Vườn hồng đã có ai vào hay chưa?- Mận hỏi thì đào xin thưa,Vườn hồng có lối nhưng chưa ai vào.
Nhân vật giao tiếp: Có sự giao tiếp giữa một chàng trai và một cô gái trẻ (mận, đào)
Hoàn cảnh giao tiếp: Cả hai đều chưa có bạn đời. Quá trình giao tiếp xảy ra trong không gian của một vườn cây quê.
Nội dung và mục đích giao tiếp: Chàng trai sử dụng hình ảnh “vườn hồng” để thăm dò, gợi ý và tỏ tình. Cô gái đáp lại với lời ẩn ý, mở lòng với chàng trai.
Phương tiện và cách thức giao tiếp: Sử dụng hình ảnh ẩn dụ (mận, đào, vườn hồng). Cách diễn đạt của chàng trai và cô gái rất phù hợp với nội dung và mục đích của giao tiếp giữa nam và nữ ở vùng nông thôn xưa. Từ ngữ mang tính thẩm mỹ, có hình ảnh, khéo léo và tế nhị nhưng vẫn rõ ràng.
Hy vọng thông qua việc tìm hiểu hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ trong chương trình lớp 10, các em học sinh sẽ biết cách giao tiếp và sử dụng ngôn ngữ phù hợp với từng mục đích và tình huống khác nhau.
