1. Dân số là gì?
Theo Điều 3 của Luật Dân số năm 2003, dân số được định nghĩa là tập hợp các cá nhân sống trong một quốc gia, khu vực, kinh tế địa phương hoặc đơn vị hành chính. Dân số mang ý nghĩa quan trọng như một nguồn lao động quý giá cho sự phát triển kinh tế – xã hội. Tuy nhiên, khi dân số tăng quá nhanh, nó có thể gây ra nhiều hậu quả tiêu cực cho con người.
Bùng nổ dân số xảy ra khi tỷ lệ tăng trưởng dân số trung bình hàng năm trên toàn cầu đạt 2,1%. Mỗi năm, dân số thế giới tăng thêm 80 triệu người và tổng số dân số hiện đạt hơn 8 tỷ người.
Bạn đang xem: Gia tăng dân số là gì? Nguyên nhân gia tăng dân số quá nhanh?
Tính đến ngày 13/12/2022, dân số Việt Nam là 99.290.445 người, xếp thứ 15 trên thế giới trong số các quốc gia và vùng lãnh thổ.
Từ năm 1954 đến 1979, Việt Nam đã trải qua giai đoạn bùng nổ dân số. Tuy nhiên, nhờ các chính sách kế hoạch hóa gia đình, hiện nay Việt Nam đã tiến vào giai đoạn dân số vàng, khi mỗi người phụ thuộc có hai người trong độ tuổi lao động.
2. Tăng dân số là gì?
Tăng dân số được hiểu là sự gia tăng dân số một cách tự nhiên. Hiện nay, vấn đề dân số vẫn là một chủ đề đang được quan tâm trên toàn cầu. Dân số thế giới đã tăng rất nhanh và đột ngột từ những năm 1950, khi các nước châu Á, châu Phi và mỹ Latinh giành được độc lập, cải thiện cuộc sống và tiến bộ y tế giảm tỷ lệ tử vong trong khi tỷ lệ sinh vẫn tiếp tục tăng cao.
Tăng dân số được tính bằng tổng của tỷ suất tăng tự nhiên và tỷ suất tăng hồi giáo (thể hiện bằng phần trăm %).
Tỷ lệ tăng dân số là một chỉ số phản ánh trung thực và toàn diện về biến động dân số của một quốc gia hoặc khu vực.
3. Nguyên nhân tăng dân số quá nhanh:
Việc tăng dân số quá nhanh gây ra nhiều hậu quả, vì vậy nguyên nhân tăng dân số là gì? Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng này, bao gồm:
3.1. Chênh lệch giữa tỷ lệ sinh và tỷ lệ tử:
Tăng dân số quá nhanh thực chất là chênh lệch lớn giữa tỷ lệ sinh và tỷ lệ tử. Dân số sẽ tăng khi số người sinh ra lớn hơn số người mất đi.
Xem thêm : IPhone CPO là gì? Ưu và nhược điểm của iPhone CPO? Có nên mua iPhone CPO không?
Diện tích đất trên Trái đất dường như không thay đổi, trong khi điều kiện sống của con người ngày càng được cải thiện, dẫn đến sự gia tăng tuổi thọ. Trong khi đó, tỷ lệ sinh vẫn duy trì và thậm chí tăng, dẫn đến tình trạng gia tăng dân số nhanh chóng.
3.2. Nhu cầu về lao động:
Người ta sinh sống có nhu cầu về lao động trong phạm vi gia đình, nên nhiều người sinh nhiều con để đáp ứng nhu cầu lao động trong gia đình. Ví dụ, ở các vùng kinh tế chưa phát triển, nhiều gia đình sinh con nhằm có người làm việc và giúp gia đình khá giả.
Nếu tình trạng này diễn ra phổ biến tại một quốc gia, việc tăng dân số nhanh là điều dễ hiểu.
3.3. Quan niệm văn hóa:
Một nguyên nhân khác của tăng dân số là quan niệm văn hóa phương Đông. Người phương Đông tin rằng sinh nhiều con sẽ có nhiều may mắn, con cháu thịnh vượng. Một số người vẫn theo quan niệm này dù trong thời điểm hiện tại nó không còn chính xác. Quan niệm này cũng góp phần vào tăng dân số, đặc biệt khi nó được truyền từ đời này sang đời khác.
3.4. Chính sách dân số và kế hoạch hóa gia đình:
Hầu hết các quốc gia áp dụng chính sách dân số và kế hoạch hóa gia đình. Mục tiêu của chính sách này là giảm tỷ lệ sinh. Tuy nhiên, ở nhiều nơi, người dân chưa nhận thức đúng về vấn đề này. Ngoài ra, chính sách này cũng chưa được triển khai một cách đồng bộ ở nhiều khu vực và quốc gia.
Để giảm tình trạng gia tăng dân số hiện nay, việc thực hiện chính sách dân số và kế hoạch hóa gia đình hiệu quả là điều cần thiết.
4. Hậu quả của bùng nổ dân số là gì?
Bùng nổ dân số là sự gia tăng dân số quá nhanh, đột ngột và quá tải trong một thời gian ngắn. Bùng nổ dân số gây ra nhiều hậu quả tiêu cực và tạo ra áp lực lớn trên nhiều mặt của cuộc sống xã hội.
Thứ nhất, bùng nổ dân số gây áp lực lớn lên môi trường tự nhiên. Khi dân số tăng, nhu cầu về đất đai, nước sạch, không khí trong lành cũng sẽ tăng. Do đó, gia tăng dân số quá nhanh dẫn đến tình trạng thiếu nước sạch và suy giảm tài nguyên ở nhiều quốc gia.
Theo thống kê, việc giảm diện tích rừng cũng là hậu quả của bùng nổ dân số. Trong khi đó, tình trạng ô nhiễm cũng gia tăng. Ô nhiễm nước, không khí, tiếng ồn, ánh sáng ngày càng phổ biến và lan rộng. Tất cả những hậu quả này làm tình hình biến đổi khí hậu và nóng lên toàn cầu trở nên nghiêm trọng hơn.
Xem thêm : Luận giải ý nghĩa số 84 trên mọi phương diện cuộc sống
Dân số càng nhiều, sẽ có áp lực lớn hơn về thực phẩm, năng lượng, môi trường và tài nguyên. Đặc biệt, nguồn tài nguyên khoáng sản và năng lượng điện trở nên căng thẳng, sản xuất điện không đủ cung cấp và gây ra ô nhiễm tăng. Sự gia tăng dân số đô thị và hình thành các đô thị lớn làm môi trường đô thị trở nên suy thoái nghiêm trọng.
Thứ hai, tăng dân số quá nhanh gây áp lực lên nền kinh tế và các vấn đề xã hội. Cung lớn hơn cầu dẫn đến tình trạng thất nghiệp và nghèo đói ở nhiều quốc gia. Trong khi chính phủ không đủ nguồn tài chính để đáp ứng các yêu cầu về phúc lợi xã hội, cuộc sống của dân chúng rơi vào tình cảnh khó khăn.
Ngoài ra, tăng dân số nhanh còn dẫn đến suy giảm chất lượng cuộc sống. Ở những quốc gia nghèo, điều kiện kinh tế, xã hội và y tế còn phát triển thấp, tỷ lệ tử vong ở trẻ em còn cao và tình trạng suy dinh dưỡng, thiếu cơ hội học tập và phát triển cũng diễn ra.
Bùng nổ dân số tạo ra áp lực lớn đối với việc làm và gây ra tình trạng thất nghiệp nghiêm trọng. Thông thường, lực lượng lao động chiếm khoảng 45% dân số tổng nước. Tuy nhiên, do dân số lớn và tăng nhanh, lực lượng lao động ngày càng tăng. Trên thực tế, lao động vẫn tập trung chủ yếu vào nông nghiệp. Trong quá trình đô thị hóa, diện tích đất nông nghiệp thu hẹp và lực lượng lao động nông nghiệp dư thừa dẫn đến tình trạng thiếu việc làm và tăng tỷ lệ thất nghiệp trong độ tuổi lao động.
Thứ ba, tăng dân số ảnh hưởng tiêu cực đến an ninh quốc phòng và các vấn đề xã hội khác. Sự gia tăng dân số dẫn đến sự di cư, làm khó kiểm soát các vấn đề an ninh chính trị và trật tự an toàn xã hội. Hơn nữa, sự xâm nhập của văn hoá ngoại làm cho thanh thiếu niên và lực lượng lao động trẻ mất việc làm. Tất cả những yếu tố này làm cho xã hội trở nên phức tạp hơn.
5. Các giải pháp hạn chế bùng nổ dân số:
– Kiểm soát tỷ lệ sinh:
Để giải quyết vấn đề bùng nổ dân số, cách duy nhất là kiểm soát tỷ lệ sinh. Các quốc gia ở Châu Á đã áp dụng những biện pháp mạnh để giảm sinh. Ví dụ, Trung Quốc áp dụng chính sách một con (nếu là con trai) và hai con (nếu con đầu là con gái). Tuy nhiên, giới hạn là số con tối đa mà một cặp vợ chồng có thể sinh.
– Giáo dục và tuyên truyền:
Chú trọng vào giáo dục và tuyên truyền về hậu quả của bùng nổ dân số. Tuyên truyền lợi ích của kế hoạch hóa gia đình. Tuyên truyền các phương pháp kiểm soát sinh sản và lợi ích của việc sinh con vừa đủ. Tuyên truyền về bình đẳng giới, loại bỏ các tư tưởng lạc hậu.
