Lý thuyết trò chơi (Game theory)

Tác giả: Trương Minh Huy Vũ

Bạn đang xem: Lý thuyết trò chơi (Game theory)

Lý thuyết trò chơi là một phương pháp để hiểu và phân tích hành vi và quyết định của từng cá nhân và các nhóm cá nhân trong một tình huống mâu thuẫn. Nó được phát triển từ cơ sở toán học ứng dụng và sau đó áp dụng vào lĩnh vực kinh tế. Lý thuyết trò chơi dựa trên hai giả định cơ bản. Thứ nhất, mỗi cá nhân hoặc nhóm các cá nhân được coi như là người tham gia trong một trò chơi và mục tiêu của họ là đạt lợi ích (có thể là chiến thắng hoặc giảm thiệt hại). Thứ hai, mỗi hành động của con người được dẫn dắt bởi nguyên tắc lợi ích cá nhân, nghĩa là trước khi đưa ra quyết định, cá nhân tính toán lợi ích/thiệt hại của mình.

Các loại trò chơi

Xem thêm : 7 điểm khác biệt giữa Call Center và Contact Center

Cách phân loại trò chơi thường dựa trên ba yếu tố: (i) số lượng người chơi, (ii) chiến lược của từng người chơi, (iii) cơ chế quyết định kết quả. Dựa trên ba yếu tố này, có ba loại chính: a) Trò chơi hai người có tổng bằng không, b) Trò chơi hai người với tổng khác không, c) Trò chơi nhiều người với tổng khác không. Trong trò chơi có tổng bằng không, lợi ích của một người tương đương với thiệt hại của người khác, trong khi trong trò chơi với tổng khác không, các người chơi có thể cùng chiến thắng và đạt lợi ích tương đối.

Trong quá trình chơi trò chơi, có hai loại chiến lược: chiến lược hoàn hảo và chiến lược thông minh. Chiến lược hoàn hảo là chiến lược đem lại lợi ích tối đa cho người chơi, không phụ thuộc vào hành động của đối thủ. Ngược lại, chiến lược thông minh hướng tới giảm thiểu rủi ro cho người chơi. Nó giúp người chơi chọn đường đi an toàn nhất với rủi ro thấp nhất.

Giả định quan trọng nhất của lý thuyết trò chơi là tính duy lý của mỗi cá nhân. Có hai hình thức duy lý: duy lý cá nhân và duy lý tập thể. Duy lý cá nhân là cá nhân chỉ quan tâm đến lợi ích cá nhân mà không chú ý đến lợi ích chung. Duy lý tập thể là khi cá nhân đạt lợi ích cá nhân và xem xét việc có lợi cho tất cả mọi người.

Lý thuyết trò chơi được ứng dụng nhiều trong việc phân tích và quản lý mâu thuẫn. Nó giúp tính toán các lựa chọn của đối thủ và hoạch định các giải pháp phù hợp để đối phó và tạo điều kiện tốt nhất cho hợp tác. Một trong những tác phẩm nổi tiếng về lý thuyết trò chơi là “Chiến lược của mâu thuẫn” của Thomas Schelling, người đã nhận giải Nobel Kinh tế năm 2005.

Tuy lý thuyết trò chơi có nhiều ưu điểm và được xem là công cụ nghiên cứu hiệu quả, nhưng cũng có ý kiến phê bình. Một trong số đó là giả định rằng chính trị quốc tế dựa trên nguyên tắc duy lý, trong đó mỗi quốc gia tập trung vào lợi ích cá nhân. Tuy nhiên, lịch sử đã chứng minh rằng những quyết định khác cũng có thể phụ thuộc vào các yếu tố khác như thành kiến và nhận thức về đối phương.

Xem thêm : Game bắn cá – trò chơi ảo, tai họa thật

Trò chơi “Thế lưỡng nan của tù nhân”

Trò chơi “Thế lưỡng nan của tù nhân” là một ví dụ để minh họa tình trạng tiến thoái lưỡng nan gây ra bởi các hành vi độc lập dựa trên lợi ích cá nhân. Trong trò chơi này, hai người bị bắt vì tội buôn ma túy và đối mặt với các quyết định khó khăn. Nếu họ tố cáo lẫn nhau, cả hai sẽ nhận án 10 năm tù, trong khi nếu chỉ một người tố cáo đối tác thì người đó sẽ bị phạt nặng hơn. Tuy nhiên, nếu cả hai im lặng, cả hai sẽ chỉ bị tù 1 năm. Trong trường hợp này, trao đổi thông tin và lòng tin trở thành thách thức lớn để đạt được hợp tác và tránh án phạt cao.

Các yếu tố như lòng tin và độ tin cậy là những vấn đề không dễ giải quyết. Trong ví dụ của tù nhân, mỗi người tự hỏi liệu đối tác có giữ lời hứa hay không và có tìm cách tố cáo để giành lợi ích. Tương tự, trong chính trị quốc tế, thiếu giao tiếp và lòng tin làm cho việc hợp tác trở nên khó khăn. Dù có thể có thỏa thuận, các quốc gia phải đối mặt với việc tin tưởng nhau và không sợ bị lừa.

– Joseph Nye, Understanding International Conflicts, trang 16-17-

Nguồn: Đào Minh Hồng – Lê Hồng Hiệp (chủ biên), Sổ tay Thuật ngữ Quan hệ Quốc tế, (TPHCM: Khoa QHQT – Đại học KHXH&NV TPHCM, 2013).

Nguồn: https://suphamyenbai.edu.vn
Danh mục: Wiki