Hiện nay, thực phẩm chức năng đang là một nhóm sản phẩm thu hút sự quan tâm từ người tiêu dùng. Tuy nhiên, thông tin về thực phẩm chức năng ở Việt Nam vẫn còn mơ hồ, khiến người tiêu dùng hiểu sai về chúng. Mục tiêu của bài viết này là cung cấp một cái nhìn tổng quan và giải đáp các câu hỏi phổ biến về thực phẩm chức năng. Hi vọng rằng đây sẽ là nguồn thông tin hữu ích cho bạn đọc những người muốn lựa chọn các thực phẩm chức năng phù hợp với nhu cầu của bản thân và gia đình.
Thành phần bổ sung (Dietary supplement) và thực phẩm chức năng (Functional food) là gì? Sự khác nhau giữa hai nhóm sản phẩm?
Bạn đang xem: Food Supplement Là Gì ? Có Tốt Không? Những Chọn Lựa Luôn Cần Bắt Buộc Tỉnh Táo!
Lợi ích của việc sử dụng thành phần bổ sung (Dietary supplement) và thực phẩm chức năng (Functional food)?
Có những nguy cơ nào khi sử dụng thành phần bổ sung (Dietary supplement) và thực phẩm chức năng (Functional food)?
Người chịu trách nhiệm về sự an toàn của thành phần bổ sung (Dietary supplement) và thực phẩm chức năng (Functional food) là ai?
Chúng tôi hy vọng rằng bài viết này sẽ cung cấp thông tin hữu ích cho bạn đọc, những người muốn lựa chọn các thực phẩm chức năng phù hợp với nhu cầu của bản thân và gia đình.
Phần I: Thành phần bổ sung (Dietary supplement) và thực phẩm chức năng (Functional food) là gì?
1.1 Phân biệt giữa thành phần bổ sung (Dietary supplement) và thực phẩm chức năng (Functional food)
Đầu tiên, chúng tôi muốn làm rõ hai khái niệm tiếng Anh là “Dietary supplement” và “Functional food”. Hiện nay, hai khái niệm này đang gây nhầm lẫn khi dịch sang tiếng Việt.
Thành phần bổ sung (Dietary supplement): Bổ sung vào chế độ ăn uống.
Thực phẩm chức năng (Functional food): Cung cấp nhiều chất dinh dưỡng hơn thực phẩm truyền thống.
Tuy nhiên, ở Việt Nam, hai khái niệm này đang được coi là tương đương. Trên thị trường Việt Nam, hầu hết các sản phẩm thuộc nhóm thành phần bổ sung (Dietary Supplement) đều được gắn nhãn là thực phẩm chức năng. Ví dụ, Fucoidan và viên dầu cá Omega là hai thực phẩm chức năng được quảng cáo rộng rãi trên thị trường hiện nay. Tuy nhiên, cả Fucoidan và viên dầu cá Omega đều được gắn nhãn tiếng Anh là “Dietary Supplement”. Trong khi đó, nhóm sản phẩm “Functional food” cũng được gắn nhãn là thực phẩm chức năng.
Các thành phần bổ sung (Dietary supplement) có dạng viên hoặc gel, tương tự thuốc điều trị. Tại Việt Nam, các thành phần bổ sung (Dietary supplement) được gắn nhãn là thực phẩm chức năng và được quản lý bởi “Cục An toàn thực phẩm”, chứ không phải là “Cục Quản lý Dược”.
Tiếp theo, chúng tôi sẽ trình bày định nghĩa về Thành phần bổ sung (Dietary Supplement) và Thực phẩm chức năng (Functional Food) được chấp nhận trên thế giới.
1.2. Thành phần bổ sung (Dietary Supplement)
Thành phần bổ sung (Dietary Supplement) là sản phẩm có chứa các thành phần dinh dưỡng nhằm bổ sung vào chế độ ăn hàng ngày (1). Thành phần bổ sung có thể chứa một hoặc kết hợp nhiều thành phần sau:
– Vitamin, ví dụ: vitamin A, vitamin D
– Khoáng chất
– Các loại thảo mộc hoặc thực vật
– Axit amin
– Chất dinh dưỡng bổ sung cho cơ thể
– Chất cô đặc (dịch chiết cô đặc từ các loại thảo dược có lợi cho sức khỏe), chất hỗ trợ quá trình chuyển hóa của cơ thể, chất cấu thành cần thiết trong cơ thể hoặc dịch chiết từ các loại dược liệu.
Dưới đây là bảng liệt kê các thành phần bổ sung (Dietary supplement) hiện có trên thị trường:
Xem thêm : Liên Minh Huyền Thoại
Thành phần bổ sung (Dietary Supplement) có thể được sản xuất và đóng gói dưới nhiều hình thức như viên nén, viên nang, gel mềm, chất lỏng hoặc bột. Một số chất bổ sung chế độ ăn uống giúp đảm bảo cơ thể nhận đủ chất dinh dưỡng cần thiết; một số khác có thể giúp giảm nguy cơ mắc bệnh.
Dưới đây là bảng so sánh giữa “Dietary supplement” và thuốc điều trị.
Hiện nay, hầu hết các sản phẩm dán nhãn tiếng Anh là “Dietary supplement” đều được gán nhãn tiếng Việt là “thực phẩm chức năng”. Điều này gây hiểu nhầm cho người tiêu dùng.
Tại Việt Nam, Cục An toàn thực phẩm chịu trách nhiệm quản lý thành phần bổ sung (Dietary supplement). Tuy nhiên, trên các phương tiện truyền thông hiện nay, các thành phần bổ sung (Dietary supplement) lại được quảng cáo có tác dụng chữa bệnh. Ví dụ như Fucoidan được quảng cáo có thể điều trị ung thư, sử dụng cho bệnh nhân ung thư.
1.3. Thực phẩm chức năng (Functional food)
Thực phẩm chức năng là những loại thực phẩm cung cấp nhiều chất dinh dưỡng hơn so với thực phẩm truyền thống. Chúng được bổ sung các thành phần mang lại lợi ích cho cơ thể (2).
Thực phẩm chức năng không có dạng thuốc như viên hoặc gel, chỉ có dạng thực phẩm (3).
Để người đọc hiểu rõ hơn, bảng dưới đây trình bày các loại thực phẩm chức năng.
Để tổng kết phần I, chúng tôi trình bày sự khác nhau giữa thành phần bổ sung (Dietary supplement) và thực phẩm chức năng (Functional food) bằng hình vẽ dưới đây:
Phần II: Những lưu ý khi sử dụng thành phần bổ sung (Dietary supplement) và thực phẩm chức năng (Functional food)
2.1. Lợi ích của việc sử dụng thành phần bổ sung (Dietary Supplement)
Việc bổ sung một số chất dinh dưỡng có thể giúp đảm bảo cơ thể nhận đủ chất cần thiết cho một số chức năng của cơ thể và giảm nguy cơ mắc bệnh. Tuy nhiên, thành phần bổ sung (Dietary Supplement) không thể thay thế cho bữa ăn, các bữa ăn lành mạnh và cân đối vẫn là quan trọng.
Không giống thuốc, thành phần bổ sung (Dietary Supplement) không được phép lưu hành trên thị trường với mục đích điều trị, chẩn đoán, phòng ngừa hoặc chữa bệnh. Điều này có nghĩa rằng các công ty sản xuất không thể đưa ra khẳng định thành phần bổ sung (Dietary Supplement) có khả năng điều trị bệnh. Ví dụ, thành phần bổ sung (Dietary Supplement) như Fucoidan không thể được quảng cáo là “có khả năng điều trị ung thư”. Theo quy định của FDA, các tuyên bố dạng này là bất hợp pháp.
2.2. Có những nguy cơ nào khi sử dụng Thành phần bổ sung (Dietary supplement)?
Trong phần này, chúng tôi muốn nhắc đến những khuyến cáo của FDA về việc sử dụng Thành phần bổ sung (Dietary supplement). Có những nguy cơ tồn tại khi sử dụng các thành phần bổ sung (Dietary Supplement). Rất nhiều thành phần bổ sung (Dietary Supplement) chứa các thành phần có tác dụng mạnh lên cơ thể. Tuy nhiên, tác dụng này chưa được kiểm chứng một cách rõ ràng và cụ thể bằng các bằng chứng khoa học. Điều này có thể gây nguy hiểm và gây ra những vấn đề phức tạp đối với sức khỏe. Một số hành vi sau đây có thể gây ra những nguy cơ và hậu quả nghiêm trọng:
– Kết hợp các thành phần bổ sung (Dietary Supplement)
– Kết hợp thành phần bổ sung (Dietary Supplement) với thuốc điều trị
– Thay thế thuốc kê đơn bằng các thành phần bổ sung (Dietary Supplement)
– Sử dụng quá nhiều các thành phần bổ sung như vitamin A, D hoặc sắt
Một số thành phần bổ sung có thể gây ảnh hưởng không mong muốn trước, trong và sau quá trình phẫu thuật. Do đó, cần bảo đảm bác sĩ điều trị của bạn biết thông tin về bất kỳ thành phần bổ sung nào bạn đang sử dụng. Chúng tôi trình bày hai ví dụ tiêu biểu để bạn đọc hiểu rõ hơn về nguy cơ khi sử dụng thực phẩm chức năng.
Ví dụ 1: Thực phẩm chức năng St John’s wort được chỉ định hỗ trợ điều trị trầm cảm. Tuy nhiên, thành phần dịch chiết Hoa Mai (Hypericum) là thành phần chính trong sản phẩm này có thể làm bất hoạt một số enzyme trong cơ thể, làm giảm tác dụng của các loại thuốc điều trị (4).
Ví dụ 2: Viên sắt, thành phần bổ sung (Dietary Supplement) được sử dụng phổ biến. Người bình thường chỉ cần hấp thụ 1 miligram sắt mỗi ngày. Nếu lượng sắt đưa vào cơ thể vượt quá mức cần thiết, cơ thể không thể tự đào thải sắt, gây ra tình trạng thừa sắt (Hemochromatosis). Việc thừa sắt sẽ tích tụ tại các cơ quan trong cơ thể như gan, tuyến tụy, tuyến yên, tim, gây ra nhiều vấn đề về sức khỏe như đái tháo đường, tim mạch, loãng xương, vấn đề ở túi mật, ung thư (5).
2.3. Ai là người chịu trách nhiệm về sự an toàn của các thành phần bổ sung (Dietary supplement)?
FDA không được ủy quyền để đánh giá sự an toàn và hiệu quả của các thành phần bổ sung (Dietary Supplement) trước khi được lưu hành trên thị trường (1) (6).
Xem thêm : Truyền miệng
Nhà sản xuất và phân phối chịu trách nhiệm đảm bảo rằng các sản phẩm của họ là an toàn trước khi đưa ra thị trường (1) (6).
Nếu các sản phẩm chứa các thành phần mới, nhà sản xuất phải thông báo đến FDA về thành phần trước khi đưa ra thị trường. Tuy nhiên, thông tin này chỉ được kiểm tra bởi FDA, không phải là chứng nhận. Đồng thời, FDA chỉ kiểm tra độ an toàn của thành phần, không kiểm tra hiệu quả sinh học của thành phần đó.
Các nhà sản xuất được yêu cầu tuân thủ các quy định chất lượng, không chứa các chất gây ô nhiễm hoặc tạp chất và được gắn nhãn chính xác theo tiêu chuẩn GMP và các quy định liên quan. GMP (Good Manufacturing Practice): thực hành sản xuất tốt, một bộ quy chuẩn áp dụng cho nhà máy sản xuất thuốc. Mục đích là đảm bảo quá trình sản xuất thuốc thành công và an toàn; GMP quan tâm đến các yếu tố bao gồm nguyên vật liệu, máy móc, nhà xưởng, phương pháp đóng gói…
Trong trường hợp có những vấn đề nghiêm trọng liên quan đến việc sử dụng thành phần bổ sung (Dietary Supplement), các nhà sản xuất phải báo cáo cho FDA về mức độ nghiêm trọng và thiệt hại gây ra. Sau đó, FDA sẽ tiến hành kiểm tra và có thể loại bỏ sản phẩm khỏi thị trường nếu phát hiện rằng nó không an toàn hoặc thông tin về sản phẩm đó là sai hoặc gây hiểu nhầm.
2.4. Một số vấn đề cần lưu ý khi sử dụng thực phẩm chức năng (Functional food)
Một số câu hỏi đặt ra ở đây là: thực phẩm chức năng (Functional food) có an toàn không? Quảng cáo về thực phẩm chức năng có đúng như quảng cáo không? Chúng tôi sẽ trả lời những câu hỏi này lần lượt.
Câu hỏi đầu tiên, thực phẩm chức năng có thực sự mang lại hiệu quả hay không? Để trả lời câu hỏi này, chúng ta cần chú ý đến thành phần bổ sung trong thực phẩm chức năng, bao gồm hàm lượng, tác dụng, liều lượng hàng ngày và độc tính của thành phần đó. Nếu thực phẩm được bổ sung các thành phần như vitamin hay khoáng chất, người tiêu dùng có thể biết chính xác thành phần và hàm lượng. Tuy nhiên, đối với các sản phẩm được bổ sung các loại thảo mộc, điều này lại khác biệt. Ví dụ 1: Sản phẩm trà Sâm được quảng cáo là bổ sung thành phần dịch chiết Nhân sâm có lợi cho sức khỏe. Tuy nhiên, hàm lượng dịch chiết Nhâm sâm trong mỗi tách trà là bao nhiêu? Với hàm lượng như vậy, liệu có đủ để mang lại lợi ích cho cơ thể hay không? Chưa có bằng chứng khoa học chứng minh điều này.
Ví dụ 2: Sản phẩm sô cô la được quảng cáo là bổ sung thành phần dịch chiết Ginkgo biloba và blueberry có lợi cho sức khỏe, gồm chống oxi hóa, bảo vệ tế bào khỏi tác động có hại của gốc tự do, cải thiện tuần hoàn máu, cải thiện hoạt động não bộ. Ginkgo là một dạng dịch chiết đã được chứng minh là có lợi cho người bệnh Alzheimer. Liều điều trị của dịch chiết Ginkgo là 120-240 mg mỗi ngày (7). Nếu sử dụng dịch chiết Ginkgo với liều thấp hơn mức điều trị, không mang lại hiệu quả sinh học mong muốn. Nhà sản xuất sô cô la không trả lời câu hỏi “Hàm lượng chất có lợi được bổ sung trong sản phẩm là bao nhiêu? Hàm lượng này có thực sự đem lại hiệu quả khi sử dụng hay không?”
Câu hỏi tiếp theo là độ an toàn của thực phẩm chức năng. Một số thành phần dinh dưỡng được bổ sung trong thực phẩm chức năng có hoạt tính mạnh. Đặc biệt là đối với thực phẩm chức năng được bổ sung thành phần thảo mộc. Tuy nhiên, tác dụng của chúng chưa được kiểm chứng một cách cẩn thận bởi các cơ quan chức năng.
Để đánh giá về thực phẩm chức năng, người tiêu dùng cần kiểm tra thông tin được cung cấp bởi nhà sản xuất trên bao bì, bao gồm chất dinh dưỡng được bổ sung trong loại thực phẩm đó là gì, hàm lượng bao nhiêu, nhu cầu và khả năng hấp thụ của cơ thể, liệu có gây phản ứng phụ khi cơ thể nhận các chất dinh dưỡng được bổ sung hay không. Đây là một bước cần thiết để lựa chọn những sản phẩm có lợi cho sức khỏe, bổ sung các khoáng chất cần thiết cho cơ thể.
Phần III: Tổng kết
Để tổng kết bài viết này, chúng tôi muốn đưa ra một vài lưu ý cho độc giả khi sử dụng thành phần bổ sung (Dietary supplement) và thực phẩm chức năng (Functional food).
Thành phần bổ sung (Dietary supplement) không phải là thuốc và không thể thay thế thuốc điều trị. Người tiêu dùng cần tỉnh táo trước các quảng cáo về tác dụng điều trị bệnh của thành phần bổ sung (Dietary supplement). Thuốc điều trị phải trải qua quá trình nghiên cứu lâu dài và sự kiểm tra kỹ lưỡng của FDA. Vì vậy, FDA sẽ chịu trách nhiệm về các thông tin được gắn nhãn của thuốc điều trị. Ngược lại, thành phần bổ sung (Dietary supplement) không đòi hỏi quá trình kiểm chứng hiệu quả sinh học của FDA trước khi được đưa ra thị trường. FDA không chịu trách nhiệm về tác dụng điều trị của thành phần bổ sung (Dietary supplement).
Thành phần bổ sung (Dietary supplement) có thể gây ra tác dụng phụ không thể dự đoán trước. Liều dùng và tác dụng không mong muốn của thành phần bổ sung (Dietary supplement) chưa được nghiên cứu kỹ lưỡng. Hiện nay, không có hệ thống y tế cộng đồng mạnh mẽ để cung cấp thông tin chính xác về hiệu quả và cách sử dụng. Do đó, khi sử dụng thành phần bổ sung (Dietary supplement), cần cẩn thận và kiểm tra thông tin thành phần và cách sử dụng để tránh gây ra những ảnh hưởng không mong muốn.
Không nên lạm dụng thực phẩm chức năng (Functional food), đa dạng hóa thực đơn và không tập trung vào một nhóm thực phẩm nhất định. Bữa ăn hàng ngày là nguồn cung cấp dinh dưỡng cho cơ thể. Việc đa dạng hóa thực đơn với nhiều nhóm thực phẩm khác nhau là cách tốt nhất để đảm bảo cơ thể nhận đủ chất dinh dưỡng.
Phần 1: Quy trình nghiên cứu phát triển thuốc – ThS Trần Hồng Loan
Phần 3: Sự thật về tác dụng điều trị ung thư của Fucoidan – ThS Trần Hồng Loan
Chịu trách nhiệm nội dung: ThS Trần Hồng Loan
Tài liệu tham khảo:
A. El Sohaimy; Functional Foods and Nutraceuticals – Modern Approach to Food Science. World Appl. Sci. J., 20 (5): 691-708, 2012
Scientific concepts of functional foods in Europe. Consensus document. Br J Nutr 81 Suppl 1
Hướng dẫn về bệnh chuyển hóa Sắt trong chế độ ăn (Diet Recommendations for hemochromatosis) từ Viện Nghiên cứu bệnh về rối loạn chuyển hóa Sắt (Iron Disorder Institute)
https://nccih.nih.gov/research/results/gems/qa.htm
Chịu trách nhiệm thông tin: ThS Trần Thị Hồng Loan
