Điều rất dễ thấy, trong cách truyền thông của cả công an và các phóng viên, từ “đối tượng” được sử dụng gần như chỉ khi nói về những người xấu, kẻ xấu như bọn cướp giật, đám buôn ma túy, những kẻ gây án giết người, bọn đua xe áp lực, bọn buôn người, những người bị truy nã, và những trường hợp tương tự. Trong mắt và trong suy nghĩ của nhiều nhà báo và công an, khi nói về đối tượng thì đó chắc chắn là kẻ xấu.
Dẫn tới tình trạng chữ nghĩa đáng ngạc nhiên đó, đầu tiên là công an, hầu hết các văn bản điều tra đều sử dụng từ “đối tượng” chỉ đến các tội phạm.
Bạn đang xem: Dùng từ 'đối tượng' thế nào cho chính xác?
Xem thêm : Icon =)), :)), :3, :v, ^^ là gì? Khi nào nên dùng?
Tiếp theo là các phóng viên hàng đầu, bởi vì quan hệ và được công an cung cấp tài liệu, họ không cần suy nghĩ, chỉ cần sử dụng “đối tượng A” như thế này, “đối tượng X” như thế kia, mà không cần quan tâm liệu từ và ý nghĩa mà công an sử dụng có chính xác hay không.
Đó là một điều. Còn một điều khác là không ít nhà báo mặc định hiểu “đối tượng” chỉ đến cá nhân cụ thể, chứ không phải nhóm người hay loại người. Không cần đi xa, trên một tờ báo lớn, ngày 6.4.2020 (phiên bản điện tử) có một tiêu đề rõ ràng “62.000 tỷ đồng hỗ trợ cho khoảng 20 triệu đối tượng gặp khó do dịch COVID-19”. Theo cách diễn đạt đó, “đối tượng” chỉ đến các cá nhân cụ thể như ông A, bà B, chứ không phải một nhóm người hoặc loại người. Một nước có tới 20 triệu đối tượng thì quá kinh khủng.
Vậy “đối tượng” là gì? Từ này có nguồn gốc từ Hán-Việt và có nhiều ý nghĩa, chúng ta chỉ cần lấy ra những ý nghĩa liên quan đến “đối tượng”. “Đối” có nghĩa là đáp lại, trả lại. Hai bên hát hoặc nói để trao đổi thì được gọi là đáp đối. “Đối xử” là cách cư xử để đáp lại ai đó. Đáp lại bằng cách phản đối thì được gọi là phản đối. Đưa ra cách đáp lại nào đó được gọi là đối phó. “Phó” có nghĩa là giao, trao. Bà Huyện Thanh Quan có câu thơ “Phó cho con Nguyễn Thị Đào/Nước trong leo lẻo cắm sào đợi ai”, cho phép (phó) thị Đào đi lấy chồng.
Xem thêm : Chúc ngủ ngon tiếng Nhật siêu cute dành cho Crush
“Đối tượng”, theo ý nghĩa gốc, chỉ hiện tượng mà chúng ta phải tìm cách đối phó, xử lý. Khi được sử dụng phổ biến trong tiếng Việt, “đối tượng” không chỉ đến các hiện tượng chung chung nữa, mà chỉ đến con người, vật, hiện tượng khách quan trong đời sống. Nhưng chỉ đến chung chung, nói đến số đông, không chỉ cá nhân cụ thể. Chúng ta thường sử dụng các cụm từ như “đối tượng chính sách” (những người trong xã hội cần được quan tâm thông qua chế độ chính sách riêng), ví dụ như các bà mẹ Việt Nam anh hùng là đối tượng chính sách (chỉ chung một nhóm bà mẹ chứ không chỉ đến một bà mẹ cụ thể nào); “đối tượng đảng” (tất cả những ai được đảng nhắm tới để phát triển, kết nạp), “đối tượng nghiên cứu” (con người, vật, hoặc thứ gì đó để nghiên cứu), ví dụ như loài linh trưởng, hiện tượng sấm chớp, hôn nhân của người đồng tính… Chúng ta có “đối tượng nữ”, “đối tượng nam”, “đối tượng già”, “đối tượng trẻ”, “đối tượng người thiểu số”, “đối tượng gây án”, “đối tượng bị tình nghi”, v.v.
Vì vậy, việc gắn liền “đối tượng” với kẻ xấu, kẻ ác, vi phạm pháp luật đã là một sai lầm, và việc coi “đối tượng” chỉ đến con người cụ thể càng sai hơn. Chúng ta không thể viết “đối tượng Nguyễn Văn A bị phạt 200 nghìn đồng vì không đeo khẩu trang”. Trong các trường hợp tương tự, chúng ta chỉ cần thay thế “đối tượng” bằng từ chỉ đến con người, ví dụ như ông, bà, anh, nó, tên, gã…
Nguyễn Thông
