– Giống như các doanh nhân tư bản trong ngành công nghiệp, thương nghiệp, các doanh nhân tư bản trong ngành nông nghiệp cũng phải thu được lợi nhuận trung bình. Tuy nhiên, vì phải thuê đất của chủ ruộng nên ngoài lợi nhuận trung bình, doanh nhân tư bản trong ngành nông nghiệp cũng phải thu được một phần giá trị thặng dư nữa, còn gọi là lợi nhuận siêu ngạch. Lợi nhuận siêu ngạch này tương đối ổn định và lâu dài và doanh nhân tư bản trong ngành nông nghiệp phải trả cho chủ ruộng dưới hình thức địa tô tư bản chủ nghĩa.
Vậy, địa tô tư bản chủ nghĩa là phần giá trị thặng dư còn lại sau khi đã khấu trừ lợi nhuận trung bình mà các doanh nhân tư bản trong ngành nông nghiệp phải nộp cho chủ ruộng.
Thực chất, địa tô tư bản chủ nghĩa là một hình thức chuyển hóa của giá trị thặng dư siêu ngạch hay lợi nhuận siêu ngạch.
– Phân biệt địa tô tư bản chủ nghĩa với địa tô phong kiến:
+ Điểm giống nhau: đều là sự thực hiện về mặt kinh tế của quyền sở hữu đất ruộng. Cả hai loại địa tô đều là kết quả của sự bóc lột đối với người lao động nông nghiệp.
Xem thêm : Optimizer- Hiểu sâu về các thuật toán tối ưu ( GD,SGD,Adam,..)
+ Điểm khác nhau:
* Về mặt chất, địa tô phong kiến chỉ phản ánh quan hệ sản xuất giữa hai tầng lớp: chủ ruộng và nông dân, trong đó chủ ruộng trực tiếp bóc lột nông dân. Còn địa tô tư bản chủ nghĩa phản ánh quan hệ sản xuất giữa ba tầng lớp: chủ ruộng, doanh nhân tư bản nông nghiệp và công nhân nông nghiệp làm thuê, trong đó chủ ruộng gián tiếp bóc lột công nhân nông nghiệp làm thuê thông qua doanh nhân tư bản nông nghiệp.
* Về mặt số lượng, địa tô phong kiến bao gồm toàn bộ phần sản phẩm thặng dư do nông dân tạo ra, có khi còn lấn sang cả phần sản phẩm cần thiết. Còn địa tô tư bản chủ nghĩa chỉ là một phần của sản phẩm thặng dư, đó là phần sản phẩm tương ứng với phần giá trị thặng dư dôi ra ngoài lợi nhuận trung bình của doanh nhân tư bản nông nghiệp.
3. Các hình thức địa tô tư bản chủ nghĩa
Địa tô chênh lệch
Địa tô chênh lệch là phần lợi nhuận siêu ngạch ngoài lợi nhuận trung bình thu được trên đất ruộng có điều kiện sản xuất thuận lợi so với đất ruộng có điều kiện sản xuất xấu nhất. Nó là sự khác biệt giữa giá cả sản xuất chung được quyết định bởi điều kiện sản xuất trên đất ruộng xấu nhất và giá cả sản xuất cá biệt trên đất ruộng tốt và trung bình.
Địa tô chênh lệch có hai loại: Địa tô chênh lệch I và địa tô chênh lệch II.
- Địa tô chênh lệch I là loại địa tô thu được trên các đất ruộng có điều kiện thuận lợi. Đất có màu mỡ tốt, trung bình và có vị trí địa lý gần thị trường hoặc gần đường giao thông.
Địa tô chênh lệch I thuộc về chủ ruộng sở hữu đất ruộng. Chủ ruộng thu địa tô chênh lệch I bằng cách cho thuê đất ruộng với giá cả khác nhau. Đất ruộng tốt có giá cao hơn trung bình, đất ruộng trung bình có giá cao hơn đất ruộng xấu, đất ruộng ở gần thị trường có giá cao hơn đất ruộng ở xa thị trường.
- Địa tô chênh lệch II là địa tô thu được do áp dụng các phương pháp canh tác hiệu quả nhằm tăng năng suất, là kết quả của việc đầu tư thêm vốn trên cùng một đơn vị diện tích.
Xem thêm : Bội chung nhỏ nhất là gì? Cách tìm bội chung nhỏ nhất chuẩn?
Trong thời gian hợp đồng thuê đất, lợi nhuận siêu ngạch do việc đầu tư tăng năng suất mang lại thuộc về doanh nhân tư bản ruộng đất. Chỉ khi hết thời hạn hợp đồng thuê đất, chủ ruộng mới tìm cách tăng giá thuê đất, tức là chuyển lợi nhuận siêu ngạch do đầu tư tăng năng suất mang lại, tức là địa tô chênh lệch II thành địa tô chênh lệch I. Tình trạng này dẫn đến mâu thuẫn: doanh nhân tư bản thuê đất muốn kéo dài thời gian thuê, trong khi chủ ruộng lại muốn rút ngắn thời gian thuê đất. Do đó, trong thời gian thuê đất, doanh nhân tư bản tìm mọi cách để tận dụng lợi thế và khai thác đất ruộng màu mỡ.
Địa tô tuyệt đối
Địa tô tuyệt đối là lợi nhuận siêu ngạch dôi ra ngoài lợi nhuận trung bình, được hình thành do cấu trúc cơ bản của tư bản trong nông nghiệp thấp hơn trong công nghiệp mà tất cả các doanh nhân tư bản nông nghiệp đều phải nộp cho chủ ruộng dù đất ruộng tốt hay xấu, ở xa hay gần.
Trong tư ban công nghiệp, nông nghiệp thường kém phát triển hơn về mặt kỹ thuật, vì vậy cấu trúc cơ bản của tư bản trong nông nghiệp thấp hơn trong công nghiệp. Điều này dẫn đến: nếu mức độ bóc lột ngang nhau, thì một mức độ tư bản ngang nhau sẽ sinh ra giá trị thặng dư cao hơn trong nông nghiệp so với trong công nghiệp.
Ví dụ: Có hai doanh nhân nông nghiệp và công nghiệp đều có tư bản là 100, cấu trúc cơ bản của tư bản trong công nghiệp là 4/1, cấu trúc cơ bản của tư bản trong nông nghiệp là 3/2. Giả sử m’ = 100% thì giá trị sản phẩm được sản xuất trong từng lĩnh vực là:
Trong công nghiệp: 80c + 20v + 20m = 120 Trong nông nghiệp: 60c + 40v + 40m = 140
Giá trị thặng dư trong công nghiệp là 20, còn giá trị thặng dư trong nông nghiệp là 40. Tuy nhiên, doanh nhân tư bản nông nghiệp chỉ được hưởng 20 giá trị thặng dư dưới hình thức lợi nhuận trung bình, còn 20 được chuyển thành địa tô tuyệt đối cho chủ ruộng.
