Ông Daniel Kahneman, một nhà tâm lý học gốc Do Thái định cư tại Mỹ, đã đạt một thành tựu đáng chú ý trong lĩnh vực giải Nobel: Ông đã được trao giải Nobel Kinh tế năm 2002 mặc dù không có bất kỳ học vấn chuyên môn nào về kinh tế. Các phát hiện thực nghiệm của ông đã chứng minh rằng con người thường suy nghĩ và hành động dựa trên những sự kiện và cảm xúc, đi ngược lại với giả định trước đó rằng con người luôn suy nghĩ và hành động một cách logic.
Trong cuốn sách bán chạy “Tư Duy, Nhanh và Chậm”, Daniel Kahneman phân loại hai phương pháp suy nghĩ đối lập: Tư duy nhanh là tư duy quyết đoán, bản năng và dựa trên cảm xúc; Trong khi đó, tư duy chậm là suy nghĩ cân nhắc, có chủ ý và dựa trên lôgic.
Bạn đang xem: Cognitive Biases – Các thiên vị trong Tư Duy
Tư duy nhanh, nhằm đạt tính quyết đoán, sử dụng những lối tắt suy nghĩ được gọi là heuristics và những thiên vị tư duy mà Kahneman gọi là cognitive biases.
Từ “cognitive” có nghĩa là liên quan đến tư duy hoặc suy nghĩ. “Bias” có nghĩa là độ nghiêng lệch hoặc chéo lệch, và bóng nghĩa là khuynh hướng, thiên vị. Do đó, “cognitive bias” là những khuynh hướng thiên vị trong tư duy khiến con người định hướng theo một chiều hướng cụ thể trong suy nghĩ của họ một cách vô thức và tự động, và thường dẫn đến những sai lầm và lệch lạc trong tư duy.
Xem thêm : Gom cồi mụn là gì, có ảnh hưởng đến da hay không
Dưới đây là một số khuynh hướng tư duy cần chú ý:
1. Confirmation bias: Con người thường có khuynh hướng tìm kiếm, tin tưởng và đánh giá cao những thông tin, sự kiện hoặc lời diễn đạt có thể xác nhận và củng cố những định kiến của mình về một vấn đề nào đó. Khuynh hướng tư duy này được gọi là confirmation bias (khuynh hướng muốn xác nhận định kiến của mình). Điều này khiến con người chỉ lắng nghe và nhìn thấy những điều mà họ muốn nghe và thấy, và tự động lọc bỏ những gì không phù hợp với định kiến hoặc cảm xúc của mình. Đây là cách suy nghĩ mặc định của những người tồn tại trong một “buồng tiếng vang,” chỉ nghe những tiếng nói giống mình. Confirmation bias là một rào cản lớn đối với một tinh thần mở rộng có khả năng tiếp thu những ý kiến mới.
2. Optimism bias: Tính lạc quan là một phẩm chất tích cực, giúp con người tin tưởng vào tương lai và làm cho cuộc sống trở nên tốt đẹp hơn. Tuy nhiên, những người có khuynh hướng lạc quan thiên vị trong tư duy thường quá lạc quan và đánh giá thấp những nguy cơ tiềm năng hoặc hậu quả xấu. Đây được gọi là hiệu ứng đà điểu, một ẩn dụ lấy từ hình ảnh con đà điểu chôn đầu vào cát để trốn tránh nhìn thấy những mối đe dọa xung quanh. Trong đại dịch Covid-19 hiện tại, tư duy lạc quan mù quáng của Tổng thống Mỹ đã gây ra tác động tiêu cực lớn đối với dân chúng và nền kinh tế Hoa Kỳ khi không chấp nhận mức độ nguy hiểm của virus Corona từ khi đại dịch bắt đầu lan ra ở Mỹ.
3. Thiên vị về giới tính: Đây là tập hợp những định kiến và thành kiến có tính chất phân biệt đối xử dựa trên giới tính, đặc biệt với phụ nữ, ví dụ như ý kiến rằng phụ nữ phải nhút nhát, yếu đuối hoặc không thích hợp cho một số lĩnh vực hoặc công việc đòi hỏi trí thông minh. Bạn có thể đọc thêm về chủ đề này trong bài viết về phân biệt đối xử với phụ nữ trên trang Facebook: [link facebook here]
Xem thêm : Nhận xét về game element là gì | Sen Tây Hồ
4. Thiên vị nhóm trong nhóm ngoài (Ingroup-Outgroup bias): Trong thời gian gần đây, chúng ta đã chứng kiến sự tức giận của những người tiến bộ ở Mỹ và nhiều quốc gia khác trên thế giới đối với cái chết vô nghĩa của George Floyd, một người Mỹ da đen, khi bị một viên cảnh sát da trắng đè vào cổ cho đến khi qua đời. Phong trào Black Lives Matter đã lan rộng khắp nơi, và đây là lời nhắc nhở rằng kỳ thị chủng tộc vẫn là một vấn đề nguy hiểm không kém virus Covid-19. Một trong những nguyên nhân chính của kỳ thị chủng tộc là khuynh hướng cho rằng cộng đồng hoặc nhóm của chúng ta tốt hơn, ưu việt hơn so với những cộng đồng hoặc nhóm khác. Khuynh hướng tư duy lệch lạc này được gọi là Ingroup-Outgroup bias và thường được củng cố bởi lối suy nghĩ tổng quát hóa. Chỉ cần có một số vụ việc phạm tội trong một cộng đồng, người ta có thể kết luận rằng toàn bộ cộng đồng đó xấu xa. Đây chính là cách suy nghĩ nguy hiểm đã cho phép Đảng Quốc xã của Hitler xem toàn bộ cộng đồng Do Thái như một mối đe dọa và tiến hành diệt chủng hơn sáu triệu người vô tội trong Thế chiến II.
Trong bối cảnh khủng hoảng y tế và kinh tế do đại dịch Covid-19 gây ra, sợ hãi và lòng nghi ngờ đang tăng cao và gây ra sự kỳ thị chủng tộc và đánh lừa trong nhiều xã hội và quốc gia trên thế giới. Chúng ta cần chậm lại trong suy nghĩ để nhận ra những thiên vị và lệch lạc trong tư duy của mình, và suy nghĩ và tìm hiểu sâu hơn khi đối mặt với những thông tin chưa rõ ràng hoặc những vấn đề khó khăn trong cuộc sống cá nhân hay trong xã hội.
“Năm phần trăm người suy nghĩ; mười phần trăm người nghĩ rằng họ suy nghĩ; và tám mươi lăm phần trăm còn lại thà chết còn hơn suy nghĩ.” – Thomas A. Edison
“Bạn có thể tin rằng bạn chịu trách nhiệm về những gì bạn làm, nhưng không phải về những gì bạn suy nghĩ. Sự thật là bạn chịu trách nhiệm về những gì bạn suy nghĩ, vì chỉ ở mức đó bạn có thể lựa chọn. Những gì bạn làm phụ thuộc vào những gì bạn suy nghĩ.” – Marianne Williamson
