Chánh kiến là sự thấy biết chân chánh và không bị ảnh hưởng bởi tập quán, thành kiến, dục vọng hay phân biệt. Đây là pháp đầu tiên và cũng là nền tảng quan trọng của Bát chánh đạo. Theo lời giải thích của Đức Phật, chánh kiến bao gồm hai phần quan trọng:
- Hiểu rõ về Nhân quả.
- Hiểu rõ về Vô thường.
Tất cả những vật tồn tại trên thế gian này đều được sinh ra do sự nguyên nhân và kết quả của nhân duyên. Chúng không tồn tại vĩnh viễn và sẽ chuyển hóa. Khi chúng ta hiểu rõ về Nhân quả và Vô thường, chúng ta sẽ có hiểu biết và cái nhìn sáng suốt. Cái nhìn chân chánh này giúp chúng ta sống tỉnh thức, không bị mắc kẹt trong bị mê hoặc và không bị lạc lối. Người có chánh kiến nhìn thế nào, họ nhận thức đúng như vậy. Họ không làm thay đổi sự phân biệt đúng-sai, không kỳ thị tốt-xấu, không phê phán hay đánh giá.
Bạn đang xem: Chánh kiến là gì
- Tam giới là gì.
- Lục căn, lục trần và lục thức là gì.
- Thập thiện nghiệp là gì.
- 10 Chuyện tâm linh có thật.
- Hội Long Hoa là gì.
- Sự thật về hạn Tam tai.
- 10 Điều quan trọng Phật tử tại gia cần biết.
Chúng ta sai lầm như thế nào khi không có Chánh kiến
Chánh kiến là sự thấy biết chân chánh, không bị tình cảm, kiến thức, ham muốn hay ý định phân biệt, che giấu và làm sai lạc. Dưới đây là một số ví dụ để chúng ta nhận thấy sự quan trọng của chánh kiến.
Chiếc điện thoại thông minh.
Chiếc điện thoại thông minh trong tay chúng ta, dù có giá trị 1 triệu hay 40 triệu, chỉ là một công cụ. Đối với đa số người dùng, nó chỉ dùng để liên lạc và giải trí.
Người có chánh kiến chỉ nhìn thấy chiếc điện thoại như vậy. Ông không phân biệt xấu hay đẹp, nhanh hay chậm, hay cao cấp hay kém chất lượng.
Người không có chánh kiến sẽ phân biệt đủ thứ: điện thoại phải thời trang, phải có tốc độ nhanh; phải có cấu hình mạnh và được sản xuất bởi một thương hiệu danh tiếng…và cứ thế.
Chúng ta không nhận ra rằng điều này gây ra cái nhìn sai lệch và khiến chúng ta phải tiêu tốn tiền bạc cho những điều vô ích và không hợp lý, ví dụ như: muốn mua chiếc điện thoại mới nhất để tạo ra ấn tượng; làm việc cả năm chỉ để mua một chiếc điện thoại mới cho dịp tết; tệ hơn nữa, có người bán cả quả thận của mình để mua một chiếc Iphone; hoặc một số cô gái trẻ thậm chí bán cơ thể để có một chiếc điện thoại đắt tiền.
Chiếc điện thoại chỉ là một công cụ. Nó không làm chúng ta trở nên giàu sang hay nghèo hèn. Nó không làm chúng ta trở nên xinh đẹp hay nổi bật. Vì vậy, không có lý do gì để chúng ta lo lắng chỉ vì một chiếc điện thoại. Chỉ cần sử dụng nó là đủ, không cần quan tâm đến cái tính, xấu hay đẹp? Giá trị của chúng ta nằm trong tâm hồn, không phải trong những thứ vô giá bên ngoài. Đó là chánh kiến.
Ông hàng xóm
Xem thêm : Chế độ bản vị vàng (Gold Standard) là gì?
Chúng ta đang ngồi và nhìn ông hàng xóm chạy qua bằng xe, sau lưng ông có chở một cô gái trẻ xinh đẹp, ăn mặc thời trang.
Người có chánh kiến chỉ nhìn thấy điều đơn giản: Ông hàng xóm đang chở một cô gái.
Người không có chánh kiến sẽ nhìn nhận tình huống đó và tưởng tượng ra những ý nghĩ xấu xa: Ông hàng xóm đang lợi dụng lúc vợ đi công tác để có cơ hội tìm kiếm người tình. Là ông già như vậy làm thế nào mà có được một cô gái trẻ xinh đẹp như thế, ngon như vậy? Rồi lại còn nghĩ thêm: Thật là không biết nữa, đạo đức của ông này trước đây không thế mà con. Mấy năm nay thấy giàu có, chắc chắn ông ta có nhiều tiền, nên mới kiếm được cô gái xinh đẹp như thế..và cứ thế.
Với cái nhìn sai lệch đó, chúng ta đánh giá quá mức: việc ông hàng xóm có bạn gái trẻ sẽ bị vợ phát hiện sớm muộn. Gia đình sẽ tan vỡ vì ông có hành vi không đạo đức, hoặc đến một ngày ông hàng xóm bị lộ danh tính và bị chỉ trích công khai. Vì vậy, chúng ta rơi vào những ý nghĩ xấu ác và chửi rủa trong trí tưởng tượng của mình. Khi nhận ra rằng chúng ta đang cuốn vào những suy nghĩ xấu ác này, chúng ta đã để ly cà phê nguội nửa chừng.
Chúng ta vui mừng khi phát hiện ra thực tế rằng trong ngày đó, ông hàng xóm chỉ đơn giản là đưa cháu đi đến bến xe! Đó, bạn có thấy không? Sự sai lệch của cái nhìn là một điều kinh khủng. Chỉ vì một chuyện nhỏ nhặt như vậy mà nó dẫn chúng ta vào những suy nghĩ xấu xa không đếm xuể.
Làm thế nào để có Chánh kiến
Để có Chánh kiến, chúng ta phải tin rằng nhân quả và sự vô thường là sự thật. Khi chúng ta hiểu rõ rằng tất cả mọi hiện tượng trên thế giới này là vô thường và tất cả mọi sự kiện đều xuất phát từ nhân quả, chúng ta sẽ không bị mê hoặc bởi ý định phân biệt. Khi đó, mọi sự thấy biết của chúng ta mới được gọi là Chánh kiến.
Chánh kiến và nhân quả
Chúng ta đều biết câu: “Gieo nhân nào gặt quả đấy”. Một hạt giống bị gieo xuống đất, đó được gọi là “nhân”. Nước, ánh sáng, phân bón… là duyên. Cây cải của chúng ta sinh trưởng và đến thời điểm chúng ta thu hoạch quả ngọt. Đó được gọi là “quả”.
Chúng ta gieo hạt giống dưa được dưa, gieo hạt đậu được đậu. Chúng ta không thể gieo hạt gai góc và thu hoạch được quả gạo thơm ngon. Không bao giờ có quả mà không có nhân. Có mây mới có mưa, có lửa mới có khói, gieo gió sẽ gặt bão. Chúng ta chửi mắng người khác không có lí do cũng đều là do chúng ta hoặc kiếp này hoặc kiếp trước làm tổn hại cho họ, và bây giờ chúng ta phải trả giá.
Xem thêm : Firo Coin là gì? Tìm hiểu về đồng tiền điện tử Firo từ A – Z
Khi nhận thức rõ ràng về quả báo của hành động, ngôn từ và ý niệm của chính mình, chúng ta sẽ không kỳ thị trời người. Chúng ta nhận ra rằng mọi thứ đều là do nhân quả, là kết quả của chính chúng ta. Không có trời đất hay thần thánh nào có thể can thiệp vào số mệnh của chúng ta. Sự nhìn thấy chân chánh này giúp chúng ta tránh xa những sự mê tín và sự đoan dị. Chúng ta nhận ra rằng việc bói toán, cầu cúng hay xem sao để giải quyết định số phận là những điều giả dối. Vì vậy, để có Chánh kiến, chúng ta cần tin sâu vào nhân quả:
*
- Chúng ta bị ốm đau và cảm thấy bất hạnh vì nhân quả của hành động trong kiếp trước, như là giam cầm và đánh đập người khác.
- Người chết sớm vì một số nguyên nhân nào đó đều là do nhân quả đã giết người quá nặng trong kiếp này hoặc kiếp trước.
- Người nghèo nàn hơn người giàu có vì ít người hiểu biết về luật nhân quả.
Sau khi hiểu rõ nhân quả, chúng ta cần tiến thêm một bước: hiểu rõ nhân quả ở khía cạnh ba kiếp. Vì nhân quả xảy ra theo cấp bậc. Nhiều vấn đề không thể lý giải cứ quay trở lại nhân quả. Gieo hạt gai góc và chúng sinh chìm trong luân hồi vô tận.
*
Mọi chuyện xảy ra là do những chuyện trước đã xảy ra. Không có sự kiện nào xảy ra, không lớn hay nhỏ, không quan trọng hay bình thường, mà không có sự kiện nào xảy ra trước đó. Ví dụ, chúng ta có chiếc bánh để ăn đó là do đã có bột, đường và công sức của người làm bánh, và tất nhiên là chúng ta đã có tiền mua. Ví dụ khác: Cơ thể trở nên béo phì do ăn uống quá độ. Nghèo khó là do lười biếng. Bệnh tật xảy ra do thiếu vệ sinh. Con cái không có tình yêu thương là do cha mẹ không chăm sóc và không gần gũi. Sự căm ghét trong xã hội là do ngôn từ khó nghe. Gia đình gặp những xung đột là do thiếu sự cảm thông, hiểu biết và hòa hợp.
Mọi thứ trên thế giới này đều sinh ra từ nhân duyên. Mọi sự và vật không phải do thượng đế hay một người tạo hóa nào tạo ra. Tất cả đều do duyên số và nghiệp của chúng ta.
Chánh kiến và vô thường
Thầy Thích Chân Tuệ đã giảng: “Chúng ta đều biết rằng: ‘Có sinh ắt có diệt’. Điều này có nghĩa là tất cả mọi sự vật và hiện tượng trên thế giới này đều không tồn tại mãi mãi. Trong Kinh Kim Cang, Đức Phật đã dạy: ‘Phàm sở hữu hình dáng thấy hư vọng’. Điều này có nghĩa là bất cứ thứ gì có hình dáng, có thể nhìn thấy được bằng mắt thường, lớn như một núi, tòa nhà, nhỏ như thân thể của chúng ta, như hạt cải, hạt cát, tất cả đều là hư vọng, trải qua bốn giai đoạn: ‘sinh, trụ, dị, diệt’.
Mọi thứ được sinh ra, tồn tại trong một khoảng thời gian ngắn hay dài, sau đó chuyển hóa và cuối cùng biến mất! Ví dụ, từ một hạt giống trồng xuống đất, cây mọc lớn và nở hoa. Hoa khoe sắc và hương thơm, nhưng chỉ trong một thời gian ngắn, nó héo úa và tàn lụi, trở thành phân bón cho những bông hoa khác trong tương lai. Cuộc sống tiếp tục diễn ra như vậy mà không dừng lại. Cuộc sống luôn xoay vần và thay đổi không ngừng. Thường xuyên quan sát, tin deep “nhân quả” và “vô thường”, cuộc sống của chúng ta sẽ trở nên an lạc và hạnh phúc hơn.”
(Ý nghĩa của Chánh kiến)
Tuệ Tâm 2021.
